ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΡΟΛΗΨΗ
Η σύγχρονη άποψη για την πρόληψη υποστηρίζει ότι, πρόκειται για έννοια πολυδιάστατη με παρέμβαση σε πολλά επίπεδα που προϋποθέτει μελέτη, ανάλυση αιτιών, καθορισμό στόχων, εξασφάλιση μέσων και οργάνωση.
Σήμερα έχει γίνει κατανοητό ότι η ενημέρωση και πληροφόρηση δεν μπορεί να αφορά μόνο τις ουσίες, αλλά πρέπει να επικεντρώνεται και σε άλλα θέματα όπως η ανάπτυξη της λειτουργίας της οικογένειας, τα προβλήματα των διαπροσωπικών σχέσεων και η γενικότερη κοινωνική ασφάλεια. Υπό το πρίσμα αυτό, πρόληψη είναι η προσπάθεια εντοπισμού και στη συνέχεια καταπολέμησης και εξάλειψης όλων εκείνων των αιτιών που συμβάλλουν στην γένεση του προβλήματος των ναρκωτικών. Όλα δε τα προτεινόμενα μέτρα, αποβλέπουν στο να καταστήσουν τα νεαρά άτομα ικανά να αντιστέκονται στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Πάντως, για να αποδώσει η πρόληψη πρέπει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τους λόγους καθώς και τους παράγοντες οι οποίοι προκαλούν τη ψυχική διάθεση και τάση των ατόμων προς τα ναρκωτικά ή τους κάνει ευάλωτους σ΄ αυτά.
Για το λόγω αυτό η φιλοσοφία του Κέντρου Πρόληψης ΠΝΟΗ κατά των ουσιών εξάρτησης και των προγραμμάτων που εφαρμόζουμε, πηγάζει μέσα από τις βασικές αρχές προαγωγής της σωματικής, κοινωνικής και ψυχικής υγείας του ατόμου, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.
Θεωρούμε σημαντικό ότι, οποιοδήποτε μέτρο πρόληψης το οποίο λαμβάνεται, πρέπει να έχει ως βασικό στόχο την υγιή διαμόρφωση της προσωπικότητας και της ψυχοκοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου, οι οποίες προσδιορίζουν τον τρόπο ζωής που υιοθετεί. Για να επιτευχθεί το παραπάνω, σημαντικό είναι να δοθεί στο άτομο η ευκαιρία μάθησης για την απόκτηση δεξιοτήτων, για την διαμόρφωση πεποιθήσεων – στάσεων και συμπεριφορών καθώς και για την ανάπτυξη ικανοτήτων που θα του επιτρέψουν να διαχειρίζεται σωστά τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει καθημερινά.
Για να ενθαρρυνθεί το άτομο να αλλάξει στάση και να υιοθετήσει πιο λειτουργικές συμπεριφορές χρειάζεται, η γνώση που παρέχεται μέσα από την πληροφόρηση, να νοηματοδοτηθεί, δηλαδή να συνδεθεί με τα δικά του συναισθήματα και τις δικές του ανάγκες.
Τα προγράμματα πρωτογενούς πρόληψης που υλοποιούμε, τα οποία απευθύνονται στον ευρύτερο πληθυσμό του νομού Λέσβου και σε ποικίλες πληθυσμιακές ομάδες, στόχο τους έχουν, την προαγωγή της ψυχικής υγείας, δηλαδή την υιοθέτηση στάσεων και συμπεριφορών που διευκολύνουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και τις σχέσεις του με τους γύρω του.
Ο παραπάνω στόχος επιδιώκουμε να επιτευχθεί μέσα από την :
Α) παροχή υπηρεσιών πληροφόρησης στο ευρύ κοινό ( π.χ. στους μαθητές, νέους, εκπαιδευτικούς, γονείς, κηδεμόνες, επαγγελματίες κ.λ.π.) για τους παράγοντες, που οδηγούν στη χρήση νόμιμων ή παράνομων ουσιών εξάρτησης.
Β) εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης κατά της ουσιοεξάρτησης, που αποσκοπούν στη σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου και την επίτευξη του «ευ ζην»:
- αναδεικνύοντας και ενισχύοντας τα λειτουργικά στοιχεία του ατόμου
- ενισχύοντας τις αξίες και τους βασικούς κοινωνικούς θεσμούς
- παρέχοντας έγκυρη πληροφόρηση για τις εξαρτησιογόνες ουσίες και το πρόβλημα της εξάρτησης
Γ) Η παροχή πληροφοριών σε άτομα, που κάνουν χρήση ουσιών με σκοπό την ενημέρωση για τις υπάρχουσες δυνατότητες θεραπείας και την κινητοποίηση τους για παρακολούθηση κάποιου θεραπευτικού προγράμματος.
Δ) Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη ατόμων, που έχουν ολοκληρώσει κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα.
Η φιλοσοφία των προγραμμάτων αυτών αντιμετωπίζει την εξάρτηση, διαμορφώνοντας ένα σύστημα με άξονες : το άτομο, την οικογένεια, το σχολείο και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο όπου προωθεί τις διεργασίες της ομαλής ατομικοποίησης και κοινωνικοποίησης. Ανταποκρίνεται έτσι και στο αίτημα της προαγωγής της ψυχικής υγείας, καλλιεργώντας υγιείς συμπεριφορές σύμφωνες με την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας του κάθε ατόμου και εναρμονισμένες με το κοινωνικό πλαίσιο, με σκοπό να προαχθεί η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ατόμου η
οποία αποτελεί και την αναγκαία συνθήκη για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
Τα προγράμματα πρόληψης, δημιουργούν μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στον ατομικό και στο συλλογικό παράγοντα, που λειτουργεί προστατευτικά για τα μέρη της. Μια υγιής κοινωνία προϋποθέτει ψυχικά υγιή άτομα αλλά και πάλι η ατομική ψυχική υγεία χρειάζεται ένα υγιές κοινωνικό πλαίσιο για να μπορέσει να αναπτυχθεί.
Επίσης, η φιλοσοφία αυτών των προγραμμάτων, εστιάζεται στην καταπολέμηση των αιτιών που γεννούν το πρόβλημα και στην ενίσχυση των παραγόντων που το προστατεύουν. Αυτό πετυχαίνετε μέσα από μια παιδαγωγική διαδικασία όπου ο στόχος της είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου ώστε να είναι ώριμο, υπεύθυνο, αυτοδύναμο, να δίνει λύσεις στα καθημερινά προβλήματα, να στέκεται στα πόδια του και να αντιστέκεται στις πιέσεις. Στη διαδικασία αυτή σημαντικό ρόλο έχει η οικογένεια, το σχολείο και η κοινότητα.
Για το λόγω αυτό η ΠΝΟΗ υλοποιεί, ομάδες παιδιών Δημοτικού, εφήβων, φοιτητών, γονέων και εκπαιδευτικών όπου τα μέλη των ομάδων αυτών, επεξεργάζονται θέματα σχετικά με την επικοινωνία, την έκφραση συναισθημάτων, την αυτοεκτίμηση κ.α., μέσα από την ανταλλαγή εμπειριών, τις βιωματικές ασκήσεις και την τεχνική του ελεύθερου συνειρμού. Τα παραπάνω θέματα αποκτούν συναισθηματική πρόσβαση στο κάθε μέλος της ομάδας, συνδέονται δηλαδή, με τις δικές του εμπειρίες και τις ανάγκες του.
Τα προγράμματα πρόληψης που εφαρμόζουμε δεν περιορίζονται μόνο στην σύσταση και λειτουργία των ομάδων αυτών, αλλά διευρύνονται και με ενημερώσεις σε τοπικούς φορείς, σε ομάδες εργαζομένων (π.χ. Αστυνομικούς), σε συλλόγους, στο Στρατό και σε κάθε πολίτη, προωθώντας διαδικασίες εκπαίδευσης και κατάρτισης των επιμέρους ομάδων του πληθυσμού, ώστε να βοηθήσουν εθελοντικά ή στα πλαίσια των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων, στο έργο της πρόληψης .
Οι λόγοι που θεωρούμε σημαντική την εμπλοκή της κοινότητας στην πρόληψη είναι γιατί:
Α) ο νέος δέχεται ισχυρές επιδράσεις από τον κοινωνικό του περίγυρο, οπότε η ανάγκη ευαισθητοποίησης της ευρύτερης κοινότητας, προκειμένου ο καθένας από την θέση του να μπορέσει να αποτελέσει φορέα πρόληψης, είναι επιτακτική
Β) οι ενήλικες υποστηρικτές (οι οποίοι λειτουργούσαν προληπτικά), που υπήρχαν παλαιότερα στις παραδοσιακές οικογένειες δεν υπάρχουν πια. Αντικαταστάθηκαν, εν
μέρει, από επαγγελματίες, όπως Κοινωνικούς Λειτουργούς, Ψυχολόγους κ.α. που εργάζονται στην κοινότητα. Σήμερα όμως λόγω της πολυπλοκότητας των κοινωνικών προβλημάτων, δεν αρκούν και ούτε είναι δυνατόν, να καλύψουν τις ανάγκες αυτές μόνο οι επαγγελματίες. Γι΄ αυτό η πρόληψη είναι σημαντικό να γίνει δουλειά όλων μας.
Γ) κάθε πολίτης έχει ρόλο στην πρόληψη αφού λειτουργεί, ενεργεί και παράγει δράσει στην κοινωνία που ζει. Κάθε πολίτης εν δυνάμει μπορεί να εμπλακεί στην παρέκκλιση αλλά και κάθε πολίτης μπορεί να κάνει πρόληψη. Αρκεί ο ίδιος να έχει μπει στην διαδικασία μιας προσωπικής εξέλιξης, μαθαίνοντας να διαχειρίζεται τις δυσκολίες, να αποφασίζει θετικά, να εκφράζει, να μοιράζεται τα συναισθήματα του, να αντέχει τις μη αναστρέψιμες καταστάσεις αλλά και να διακρίνει τις χαρές και επιτυχίες της ζωής του.
Δ) πέρα από το άτομο, η πρωτογενή πρόληψη είναι και θέμα φορέων, ιδιαίτερα όταν αυτοί έχουν σημαντικό ρόλο στη μεταβίβαση νοημάτων και στάσεων ζωής.
Συνοψίζοντας, θεωρούμε ότι οι απώτεροι στόχοι της φιλοσοφίας του Κέντρου Πρόληψης ΠΝΟΗ είναι οι ακόλουθοι :
- η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινότητας στις δυσκολίες καθώς και στους δυνατούς τρόπους επίλυσης των προβλημάτων, που πιθανών αντιμετωπίζουν τα μέλη της
- η πληροφόρηση για τους πραγματικούς αιτιολογικούς παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην υιοθέτηση μιας παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς, μέρος της οποίας μπορεί να είναι η χρήση ή και κατάχρηση νομίμων ή και παρανόμων ουσιών
- η κινητοποίηση των μελών της κοινότητας για να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην πρόληψη, βασιζόμενοι στο γεγονός ότι η νέα οπτική της πρόληψης στηρίζεται στην συμβολή των ενηλίκων υποστηρικτών, τους οποίους μπορούμε να συναντήσουμε στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
- Ο συντονισμός ενεργειών και η ενίσχυση της δικτύωσης για συνεργασία μεταξύ φορέων και υπηρεσιών (υπηρεσίες υγείας, Μ.Μ.Ε., σύλλογοι συνδικαλιστικοί φορείς)
Για τους παραπάνω λόγους οι οργανωμένες παρεμβάσεις που απευθύνονται στον αυτοέλεγχο των πολιτών, στην εκμάθηση τρόπων διαχείρισης των δυσκολιών τους, στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους σε υγιείς εκφράσεις, στην αναζήτηση των αιτιών που οδηγούν στην κοινωνική παθογένεια και στη μείωση των επιρροών τους, στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, στην κατανόηση τρόπων υποστήριξης, συνδράμουν στην πρωτογενή πρόληψη κατά των ναρκωτικών, μέσα από τα δομικά στοιχεία που δίνουν στην ύπαρξη μας, στην προσωπικότητα μας και στην λειτουργία μας.
Κατανοώντας τον εαυτό μας, τα συναισθήματα μας, τις συμπεριφορές μας, αξιοποιώντας τις δυνάμεις μας για εξέλιξη, πρόοδο, υγεία, υποστήριξη, συνεργασία, κάνουμε πρόληψη στον εαυτό μας, γινόμαστε καλύτεροι, αντέχουμε περισσότερο, νοιαζόμαστε και ενθαρρύνουμε, επικοινωνούμε και εκφραζόμαστε.
Μέσα από τα σεμινάρια των κέντρων πρόληψης μπορεί να πάρει κάποιος στοιχεία προς αυτή την κατεύθυνση, να εκφράσει τις ανησυχίες του, να ακούσει, να συμμετέχει στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή της πρόληψης.