Η ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 - ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ κατά ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ και της παράνομης Διακίνησης
Η ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
Από την Χατζέλλη Μαρία
Κοινωνική Λειτουργός
Στέλεχος Πρόληψης του Κέντρου Πρόληψης «ΠΝΟΗ»
Η εφηβεία είναι η ηλικία κατά την οποία ξεκινάει η χρήση τόσο των νόμιμων ουσιών, όπως ο καπνός και τα οινοπνευματώδη ποτά όσο και των παράνομων. Η χρήση των ναρκωτικών σήμερα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ψυχοκοινωνική υγεία των νέων και απειλεί ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο, στο βαθμό που η σοβαρότερη επένδυση και το μέλλον της κοινωνίας είναι οι νέοι.
Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος στη ζωή του ανθρώπου αποτελεί το “πέρασμα” από την παιδική στην ενήλικη ζωή. Ως εξελικτική φάση, συνοδεύεται από αλλαγές σε επίπεδο σωματικό, συναισθηματικό και ψυχολογικό. Ο έφηβος βρίσκεται σε διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητάς του, σε διαδικασία να ανακαλύψει “ ποιος είναι”. Ο έφηβος μέσα από διεργασίες πένθους για την απώλεια της παιδικής του ηλικίας αλλά και από – ιδανικοποίηση των γονιών, μπαίνει στη διαδικασία αυτονόμησης και ανεξαρτητοποίησης, οι οποίες αποτελούν και τα αναπτυξιακά επιτεύγματα της εξελικτικής αυτής φάσης.
Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο ανακάλυψης του εαυτού, της διερεύνησης των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων, της εξοικείωσης με τις σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές της δημιουργίας και της καλλιέργειας διαπροσωπικών σχέσεων με συνομηλίκους, της ανακάλυψης της ταυτότητας του φύλου αλλά και του σεξουαλικού του προσανατολισμού.
Χαρακτηριστικά της εφηβείας επίσης: ο πειραματισμός, η δοκιμή προτύπων συμπεριφοράς, η επανεξέταση και συχνά αμφισβήτηση των συστημάτων αξιών της κοινωνίας καθώς και των φιλοσοφικών αξιών. Όλα αυτά εντάσσονται στη διαδικασία αυτονόμησης των εφήβων και στην πορεία συγκρότησης μιας σταθερής, με συνοχή, εικόνα του εαυτού.
Ο έφηβος λοιπόν αλλά και το οικογενειακό πλαίσιο καλείται να αντιμετωπίσει, όλες αυτές τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο εξελικτικό αυτό στάδιο, το οποίο θα οδηγήσει στην εδραίωση της ψυχοκοινωνικής του ταυτότητας, και συντελεί στην ενηλικίωση.
Σε αυτήν την περίοδο “κρίσης” την εφηβεία, υπάρχει μια σειρά παραγόντων σε διάφορα επίπεδα ( κοινωνικό, οικογενειακό, ατομικό) που ενδέχεται να δράσουν επιβαρυντικά και να οδηγήσουν στον πειραματισμό, του χρήστη και πιθανά στην εξάρτηση από ψυχοτρόπες ουσίες ως αποτέλεσμα της συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης τους.
Όπως και η χρήση καπνού και οινοπνευματωδών, η χρήση ναρκωτικών αποτελεί για τον έφηβο ένα σύμβολο χειραφέτησης από την οικογένεια και διευκολύνει την ένταξη και αποδοχή του στην υποομάδα των ομότιμων, με την οποία μοιράζεται αντιλήψεις και συμπεριφορές. Η επιρροή επομένως των φίλων στη χρήση ναρκωτικών παίζει σημαντικό ρόλο.
Η πρώιμη έναρξη των ουσιών αυτών σηματοδοτεί τη συνέχεια του πειραματισμού με παράνομες ουσίες, κυρίως την κάνναβη. Η κάνναβη είναι η πρώτη παράνομη ουσία με την οποία αρχίζουν να πειραματίζονται οι έφηβοι. Απόψεις και μηνύματα που έχουν διαδοθεί τα τελευταία χρόνια σχετικά με την απουσία κινδύνου από τη χρήση έχουν συντελέσει σημαντικά στη διάδοση της εν λόγω ουσίας στους νέους.
Επιπλέον θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη χρήση νόμιμων φαρμακευτικών ουσιών ( ψυχοδραστικά φάρμακα), καθώς και η χρήση ουσιών οι οποίες διατίθενται στο εμπόριο, όπως κόλλες, βενζίνη, διαλύτες και αποτελούν συχνά το ναρκωτικό των νεότερων κυρίως σε ηλικία εφήβων.
Παράγοντες όπως το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, η ομαλή σχολική προσαρμογή, οι φιλικές σχέσεις και ενασχόληση με διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες, μπορούν να καθυστερήσουν ή ακόμα να αποτρέψουν την έναρξη χρήσης ουσιών στην εφηβεία.
Απάντηση στο πρόβλημα της ουσιοεξάρτησης αποτελεί η πρόληψη, όπως άλλωστε και για όλα τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η πρόληψη αφορά μια συνολικότερη στάση και τρόπο ζωής, με αξίες και συμπεριφορές που προάγουν την ψυχική υγεία του ανθρώπου, έτσι ώστε το άτομο να μην καθίσταται ευάλωτο σε εξαρτητική συμπεριφορά. Αποτελεί προσωπική ευθύνη του καθενός να είναι “ φορέας” συμπεριφορών, αντιλήψεων και ενός τρόπου ζωής που να συνάδει με τις βασικές ανθρώπινες ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες, διαποτισμένες από αξίες και αρχές που δρουν προστατευτικά για τον ίδιο και τους συνανθρώπους του.
Τέλος, έχει επισημανθεί ότι μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν οι παρεμβάσεις που υλοποιούνται στο σχολείο με βιωματικό και διαδραστικό τρόπο οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με την κατανάλωση νόμιμων και παράνομων ουσιών, καθώς και οι παρεμβάσεις που εστιάζουν στην ενίσχυση των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των εφήβων.
Η ΧΡΗΣΗ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
Από την Χατζέλλη Μαρία
Κοινωνική Λειτουργός
Στέλεχος Πρόληψης του Κέντρου Πρόληψης «ΠΝΟΗ»
Η εφηβεία είναι η ηλικία κατά την οποία ξεκινάει η χρήση τόσο των νόμιμων ουσιών, όπως ο καπνός και τα οινοπνευματώδη ποτά όσο και των παράνομων. Η χρήση των ναρκωτικών σήμερα αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ψυχοκοινωνική υγεία των νέων και απειλεί ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο, στο βαθμό που η σοβαρότερη επένδυση και το μέλλον της κοινωνίας είναι οι νέοι.
Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος στη ζωή του ανθρώπου αποτελεί το “πέρασμα” από την παιδική στην ενήλικη ζωή. Ως εξελικτική φάση, συνοδεύεται από αλλαγές σε επίπεδο σωματικό, συναισθηματικό και ψυχολογικό. Ο έφηβος βρίσκεται σε διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητάς του, σε διαδικασία να ανακαλύψει “ ποιος είναι”. Ο έφηβος μέσα από διεργασίες πένθους για την απώλεια της παιδικής του ηλικίας αλλά και από – ιδανικοποίηση των γονιών, μπαίνει στη διαδικασία αυτονόμησης και ανεξαρτητοποίησης, οι οποίες αποτελούν και τα αναπτυξιακά επιτεύγματα της εξελικτικής αυτής φάσης.
Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο ανακάλυψης του εαυτού, της διερεύνησης των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων, της εξοικείωσης με τις σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές της δημιουργίας και της καλλιέργειας διαπροσωπικών σχέσεων με συνομηλίκους, της ανακάλυψης της ταυτότητας του φύλου αλλά και του σεξουαλικού του προσανατολισμού.
Χαρακτηριστικά της εφηβείας επίσης: ο πειραματισμός, η δοκιμή προτύπων συμπεριφοράς, η επανεξέταση και συχνά αμφισβήτηση των συστημάτων αξιών της κοινωνίας καθώς και των φιλοσοφικών αξιών. Όλα αυτά εντάσσονται στη διαδικασία αυτονόμησης των εφήβων και στην πορεία συγκρότησης μιας σταθερής, με συνοχή, εικόνα του εαυτού.
Ο έφηβος λοιπόν αλλά και το οικογενειακό πλαίσιο καλείται να αντιμετωπίσει, όλες αυτές τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο εξελικτικό αυτό στάδιο, το οποίο θα οδηγήσει στην εδραίωση της ψυχοκοινωνικής του ταυτότητας, και συντελεί στην ενηλικίωση.
Σε αυτήν την περίοδο “κρίσης” την εφηβεία, υπάρχει μια σειρά παραγόντων σε διάφορα επίπεδα ( κοινωνικό, οικογενειακό, ατομικό) που ενδέχεται να δράσουν επιβαρυντικά και να οδηγήσουν στον πειραματισμό, του χρήστη και πιθανά στην εξάρτηση από ψυχοτρόπες ουσίες ως αποτέλεσμα της συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης τους.
Όπως και η χρήση καπνού και οινοπνευματωδών, η χρήση ναρκωτικών αποτελεί για τον έφηβο ένα σύμβολο χειραφέτησης από την οικογένεια και διευκολύνει την ένταξη και αποδοχή του στην υποομάδα των ομότιμων, με την οποία μοιράζεται αντιλήψεις και συμπεριφορές. Η επιρροή επομένως των φίλων στη χρήση ναρκωτικών παίζει σημαντικό ρόλο.
Η πρώιμη έναρξη των ουσιών αυτών σηματοδοτεί τη συνέχεια του πειραματισμού με παράνομες ουσίες, κυρίως την κάνναβη. Η κάνναβη είναι η πρώτη παράνομη ουσία με την οποία αρχίζουν να πειραματίζονται οι έφηβοι. Απόψεις και μηνύματα που έχουν διαδοθεί τα τελευταία χρόνια σχετικά με την απουσία κινδύνου από τη χρήση έχουν συντελέσει σημαντικά στη διάδοση της εν λόγω ουσίας στους νέους.
Επιπλέον θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τη χρήση νόμιμων φαρμακευτικών ουσιών ( ψυχοδραστικά φάρμακα), καθώς και η χρήση ουσιών οι οποίες διατίθενται στο εμπόριο, όπως κόλλες, βενζίνη, διαλύτες και αποτελούν συχνά το ναρκωτικό των νεότερων κυρίως σε ηλικία εφήβων.
Παράγοντες όπως το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, η ομαλή σχολική προσαρμογή, οι φιλικές σχέσεις και ενασχόληση με διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες, μπορούν να καθυστερήσουν ή ακόμα να αποτρέψουν την έναρξη χρήσης ουσιών στην εφηβεία.
Απάντηση στο πρόβλημα της ουσιοεξάρτησης αποτελεί η πρόληψη, όπως άλλωστε και για όλα τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η πρόληψη αφορά μια συνολικότερη στάση και τρόπο ζωής, με αξίες και συμπεριφορές που προάγουν την ψυχική υγεία του ανθρώπου, έτσι ώστε το άτομο να μην καθίσταται ευάλωτο σε εξαρτητική συμπεριφορά. Αποτελεί προσωπική ευθύνη του καθενός να είναι “ φορέας” συμπεριφορών, αντιλήψεων και ενός τρόπου ζωής που να συνάδει με τις βασικές ανθρώπινες ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες, διαποτισμένες από αξίες και αρχές που δρουν προστατευτικά για τον ίδιο και τους συνανθρώπους του.
Τέλος, έχει επισημανθεί ότι μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν οι παρεμβάσεις που υλοποιούνται στο σχολείο με βιωματικό και διαδραστικό τρόπο οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνουν έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με την κατανάλωση νόμιμων και παράνομων ουσιών, καθώς και οι παρεμβάσεις που εστιάζουν στην ενίσχυση των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των εφήβων.